Borsaya yeni adım atan herkesin kafası bir süre karışır, bu gayet normal. “Hisse senedi”, “endeks”, “lot”, “volatilite” gibi kavramlar başta havada uçuşuyor gibi gelir. Ama merak etmeyin, bu yazıda borsa dünyasında en çok duyacağınız 20 temel terimi, olabildiğince sade ve anlaşılır bir şekilde açıklamaya çalıştım. Hadi başlayalım…
1. Hisse Senedi
En çok duyulan terim bu sanırım. Bir şirkete ortak olduğunuzu gösteren değerli kağıttır. X şirketinden hisse alırsanız o şirketin ortağı oluyorsunuz. Tabii karar yetkiniz yok ama kâr payı alma hakkınız var.
2. BIST 100
Borsa İstanbul’da işlem gören en büyük 100 şirketin oluşturduğu endeks. Genelde “borsa bugün düştü” dendiğinde kastedilen şey BIST 100’deki hareketlerdir.
3. Lot
Borsada bir hisse senedinden 1 adet almak “1 lot” olarak adlandırılır. Mesela ASELS hissesinden 100 adet aldıysanız, 100 lotunuz olmuş olur.
4. Endeks
Belirli hisse senetlerinin performansını genel olarak ölçen göstergedir. BIST 100, BIST 30 gibi farklı endeksler var. Yani piyasanın genel yönü hakkında ipucu verir.
5. Aracı Kurum
Hisse alım satımını doğrudan kendimiz yapamıyoruz. Araya bir aracı kurum giriyor. Bankalar ya da özel yatırım şirketleri bu işi yapar. Komisyon alırlar.
6. Emir
Hisse alıp satarken verdiğimiz talimattır. “X hissesi 25 liraya düşerse al” gibi bir emir verilebilir. Alış ve satış emirleri olmak üzere ikiye ayrılır.
7. Destek ve Direnç
Destek, bir hissenin düşerken tutunma noktasıdır. Direnç ise yükselirken zorlandığı seviyedir. Teknik analizde çok konuşulur.
8. Volatilite
Fiyatların kısa sürede ne kadar değişken olduğunu ifade eder. Çok dalgalı hisseler yüksek volatilitelidir. Yani bir gün %5 çıkıp ertesi gün %7 düşebilir.
9. Temettü
Şirketlerin kârından ortaklara dağıttığı paydır. Hisse sahibi olanlara, şirketteki kâr oranında ödeme yapılır. Pasif gelir için güzel bir yöntemdir.
10. Tavan – Taban
Borsa İstanbul’da hisselerin bir gün içinde ulaşabileceği maksimum artışa “tavan”, maksimum düşüşe ise “taban” denir. Genelde %10’dur ama bazı durumlarda değişebilir.
11. Halka Arz
Bir şirketin hisselerini borsada ilk kez satışa sunmasıdır. Son zamanlarda halka arzlar çok popüler oldu. Özellikle genç yatırımcılar yakından takip ediyor.
12. Likidite
Bir varlığın kolayca nakde çevrilebilirliğidir. Çok alıcı ve satıcısı olan hisseler likit kabul edilir. Yani hemen satıp paranızı alabilirsiniz.
13. Portföy
Elinizdeki tüm finansal varlıkların toplamı. Hisseler, fonlar, dövizler… Bunların hepsi portföyünüzü oluşturur. Dağılım önemlidir.
14. Kar Realizasyonu
Hisse yükselince satıp karı cebine koymaktır. Bazen sabırsızlıkla, bazen stratejik olarak yapılır. Ama unutmayın: kazanç, satışla birlikte gerçekleşmiş olur.
15. Zarar Kes (Stop Loss)
Hisse belirli bir seviyeye düşerse, daha fazla zarar etmemek için otomatik satılmasıdır. Risk yönetimi açısından çok önemli bir araçtır ama çoğu kişi kullanmaz.
16. Yatırımcı Psikolojisi
Grafik kadar önemli belki de. Panik satışları, toplu alışlar, sürü psikolojisi gibi faktörler fiyatları ciddi etkileyebilir. Sabırlı olan kazanır derler ya, doğru.
17. Temel Analiz
Bir şirketin finansal durumunu, bilançolarını, gelir tablolarını inceleyerek yapılan değerlendirme. Uzun vadeli yatırımcıların gözdesidir.
18. Teknik Analiz
Grafikler ve geçmiş fiyat hareketlerine bakılarak yapılan analiz türü. Destek – direnç çizgileri, formasyonlar vs. kullanılır. Kimi sever, kimi gereksiz bulur.
19. Short – Long Pozisyon
Daha çok vadeli işlemlerde geçer. Long almak yükselmesini beklemek, short açmak ise düşmesini beklemek anlamına gelir. Risklidir, dikkatli olmak lazım.
20. Manipülasyon
Hissenin yapay olarak yükseltilmesi ya da düşürülmesi. Maalesef borsada zaman zaman rastlanır. Özellikle küçük yatırımcılar bu oyunlara çok dikkat etmeli.
Sabırlı Olan Kazanır!
Borsa, sabırlı olanın kazandığı bir yerdir. Yukarıdaki terimlere aşina oldukça piyasayı daha iyi anlamaya başlayacaksınız. Her şeyden önce bilmediğiniz işe girmemek, araştırmadan işlem yapmamak lazım. “Komşum aldı ben de alayım” kafası maalesef çoğu zaman zararla sonuçlanıyor.
Borsa bir oyun değil, sabır ve bilgi işidir. Umarım bu küçük sözlük başlangıç için iyi bir rehber olur. İyi yatırımlar.